Safety&Security Compliance Adam Wiercigroch » Prawne aspekty funkcjonowania służby bhp.

Cz.2 Zadania służby bhp. Jak w praktyce są stosowane przepisy Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 2 września 1997 r. w sprawie służby bezpieczeństwa i higieny pracy.

W tym odcinku moją intencją nie jest omówienie wszystkich zadań wymienionych w rozporządzeniu ale skupienie się na przepisach, które mogą budzić pewnego rodzaju wątpliwości interpretacyjne natury prawnej.

Zadania służby bhp szczegółowo reguluje Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 2 września 1997r. w sprawie służby bezpieczeństwa i higieny pracy. W tym akcie prawnym w §2 ust.1 są wymienione 22 zadania oraz zakresy działania pracowników służby bhp. Z formalnego punktu widzenia jest to katalog zamknięty co oznacza, że służba bhp nie powinna wykonywać innych czynności, które nie zostały zawarte w tym dokumencie. Dla całkowitej pewności ustawodawca dodał jeszcze ustęp 2, w którym przepisy wprost zakazują powierzenie służbie bhp innych czynności nie wymienionych w §2 ust.1.

Nie mniej, jak praktyka pokazuje, pracownicy służby bhp wykonują wiele innych zadań, które nie zostały opisane w tym rozporządzeniu. Czy słusznie? Czy rzeczywiście pracownicy służby bhp powinni np. tworzyć stanowiskowe instrukcje bhp, dokumentację oceny ryzyka zawodowego czy dokumentację szkoleniową zawierającą szczegółowe programy instruktaży ogólnych, stanowiskowych czy szkoleń okresowych bhp? Ponieważ tak się dzieje w wielu firmach a Państwowa Inspekcja Pracy raczej nie neguje tego typu praktyk, warto spróbować odpowiedzieć na pytanie dlaczego tak się dzieje? Może właśnie dlatego, że sami pracownicy służby bhp uważają, że tak powinno być. Pewnie nie wszyscy podzielają ten pogląd ale akurat ja należę do tej grupy specjalistów BHP, którzy uważają, że katalog zadań i metod działania opisanych w rozporządzeniu można interpretować – przynajmniej w niektórych przypadkach - „rozszerzająco” ( o czym za chwilę). Wychodzę bowiem z założenia, że kto, jak nie specjalista bhp dysponuje wiedzą fachową, która pozwala prawidłowo napisać instrukcję stanowiskową (tak, żeby spełniała wszystkie wymogi prawne). Kto, jak nie specjalista bhp wie, jak przygotować dokumentację procesu oceny ryzyka zawodowego tak, aby w razie kontroli inspektora pracy nie było żadnych uwag. Kto, jak nie specjalista bhp wie, jakie dokładnie tematy powinny być zawarte w szczegółowych programach szkoleniowych bhp (wstępnych i okresowych).

Oczywiście w tym miejscu można zadać pytanie czy w prawnego punktu widzenia powierzanie służbie bhp w/w zadań jest zgodne z obowiązującymi przepisami?

Zanim odpowiem na to pytanie chciałbym się jeszcze zatrzymać na przepisie mówiącym o zakazie powierzania służbie bhp innych zadań nie wymienionych w §2 ust.1 i zastanowić się, jaki cel chciał osiągnąć ustawodawca używając sformułowania „zakaz”? Wydaje się, że intencją ustawodawcy było to, aby uchronić służbę bhp przed wykonywaniem zadań, które kompletnie nic nie będą miały wspólnego z zapewnieniem bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. Choćby przed takim działaniem, jakie sam kiedyś doświadczyłem podczas swojej pracy w jednym z przedsiębiorstw. Otóż z uwagi na brak pracowników w sklepie (okres przedświąteczny) kierownik wydaje polecenie specjaliście bhp, aby zastąpił jednego ze sprzedawców i wykładał towar na regały. Czy ta czynność miała coś wspólnego z bhp? Oczywiście, że nie. Specjalista bhp słusznie więc odmówił wykonania tego polecenia powołując się na przepisy rozporządzenia oraz na fakt braku stosownego instruktażu stanowiskowego. Jeśli na brak szkolenia kierownik mógł szybko zareagować (np. osobiście udzielić instruktażu) to na normy prawne zawarte w przepisach rozporządzenia, nic już nie mógł poradzić. I właśnie przeciwko takim „praktykom” przepisy §2 ust.2 mają zastosowanie. Podam inny przykład z „życia”. Przełożony pracownika służby bhp wydał polecenie przygotowania merytorycznej odpowiedzi na wystąpienie inspektora pracy, które oczywiście dotyczyło zagadnień bhp. Czy specjalista bhp mógłby odmówić wykonania takiej czynności? Przecież nie ma jej wymienionej w rozporządzeniu (jak wielu zresztą innych).

W mojej ocenie, przygotowanie merytorycznej odpowiedzi na decyzje organów kontroli można kwalifikować, jako doradztwo związane ze stosowaniem przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy (§2 ust.1 pkt13).

Podam inny przykład. W §2 ust.1 pkt10 jest mowa o opiniowaniu przez służbę bhp szczegółowych instrukcji dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy na poszczególnych stanowiskach pracy. Czy to oznacza w praktyce, że pracodawca nie może zlecić pracownikowi służby bhp sporządzenie instrukcji stanowiskowej? Z reguły pracodawca zwraca się z tym właśnie do służby bhp lub (a nawet częściej), to sam specjalista bhp inicjuje sporządzenie takiej instrukcji, jeśli stwierdzi, że brakuje jej na stanowisku pracy. Oczywiście w praktyce taką instrukcję zwykle tworzy się wspólnie z osobą kompetentną, która zna doskonale proces pracy wykonywany na danym stanowisku pracy, dysponuje niezbędną wiedzą fachową (często specjalistyczną) oraz stosowną dokumentacją techniczną (DTR). W mojej ocenie jest to właściwe i optymalne podejście, ponieważ gwarantuje wykonanie rzetelnej i zgodnej z przepisami prawa instrukcji stanowiskowej bhp. Z jednej bowiem strony osoba funkcyjna przekazuje swoją zawodową wiedzę fachową oraz dokumentację techniczną, a z drugiej strony pracownik służby bhp zwraca uwagę na to, aby dokument ten zawierał wszystkie niezbędne elementy prawidłowej instrukcji bhp ( co powinna zawierać instrukcja bhp szczegółowo zostało opisane w przepisach § 41 ust.2 rozporządzenia MPiPS z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy). Czy taki udział pracownika służby bhp w proces tworzenia instrukcji stanowiskowej możemy nazwać „opinią”? Jak najbardziej tak! Nawet, jeśli w praktyce instrukcja zostanie napisana przez pracownika służby bhp.

Niemal w każdym punkcie opisującym zakres działań służby bhp słowami kluczowymi są: „udział”, „doradztwo” czy „współpraca”. W praktyce więc słowa te są i powinny być interpretowane w sposób rozszerzający. Innymi słowy, każde działanie pracowników służby bhp, jeśli tylko jest związane z tworzeniem bezpiecznych i higienicznych warunków pracy będzie można często zakwalifikować, jako udział, doradztwo czy współpracę.

Oczywiście osobną kwestią jest fakt skali obciążenia służby bhp zadaniami nie wymienionymi wprost w §2 ust.1 rozporządzenia o służbie bhp. Gdyby bowiem miało się okazać, że realizacja podstawowych obowiązków służby bhp jest zagrożona z uwagi na przeciążenie specjalisty bhp innymi dodatkowymi zadaniami (np. wydawaniem środków ochrony indywidualnej, przygotowywaniem skierowań na badania lekarskie czy pilnowaniem terminów szkoleń bhp) to oczywiście pracodawca powinien zastanowić się nad powierzeniem tych zadań innym osobom (skoro czynności te nie wymagają wiedzy specjalistycznej) lub rozważyć zatrudnienie dodatkowego pracownika służby bhp.

Podsumowując: w pracy każdego pracownika służby bhp najważniejsze jest podejście do swoich zadań i obowiązków. Jeśli ktoś będzie traktował swoją pracę poważnie i będzie chciał być realnym wsparciem swojego pracodawcy, to tworzenie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy w zakładzie pracy będzie dla niego najwyższym priorytetem i najważniejszym celem do osiągniecia, a przepisy zawarte w §2 rozporządzenia RM w sprawie służby BHP nie będą traktowane jako przeszkoda ale raczej, jako dobry punkt wyjścia do swoich działań.