Safety&Security Compliance Adam Wiercigroch

Jak skutecznie stosować przepisy prawa w obszarze bezpieczeństwa i higieny pracy.

Naszą codzienną pracę determinują przepisy prawa. Prawo pracy, rozporządzenia, i wiele innych, ściśle branżowych aktów prawnych kreują nasze działania, postawy, nadają kierunki naszej aktywności w każdym kolejnym dniu naszej zawodowej pracy. Pracodawcy oraz nasi przełożeni oczekują od nas fachowej wiedzy, która często ma związek z prawidłowym zrozumieniem, czy słuszną interpretacją przepisów prawa, a także zazwyczaj wymagają skutecznego wdrożenia w życie określonych norm prawnych. Czy to jest łatwe zadanie? Nie, ponieważ przepisy prawa, często ogólnie tylko sformułowane, wymagają od specjalisty BHP głębszej znajomości wykładni danej normy prawnej, czy konkretnego przepisu. Dlatego wiedza na temat przepisów i norm prawnych w obszarze BHP nie wystarczy. W dobie powszechnego dostępu do stron internetowych odszukanie właściwych przepisów nie jest wielkim wyzwaniem. Sztuką jest umiejętność praktycznego i skutecznego stosowania przepisu w codziennej pracy. Przysłowiowe schody, tak naprawdę zaczynają się dopiero, gdy przepis, czy normę prawną trzeba przekuć w konkretne działania. Prawda jest taka, że często dopiero skrupulatna kontrola Państwowej Inspekcji Pracy może obnażyć uchybienia, czy nieprawidłowości wynikające właśnie z błędnej interpretacji przepisu, czy niezrozumienia znaczenia poszczególnych zapisów normy prawnej. Z czego to może wynikać?

Na wielu uczelniach wyższych, które w swoich ofertach mają studia podyplomowe na kierunku BHP, w mojej ocenie, nie ma dostatecznego nacisku na prawo. Celowo nie piszę "przepisy", ponieważ to przepisy właśnie tworzą program kształcenia przyszłych specjalistów ds. BHP, więc nie tu leży problem. Natomiast brak w programach kształcenia podstawowych zagadnień prawnych, z którymi będzie miał do czynienia przyszły specjalista BHP jest wyzwaniem dla wielu uczelni. Student, często z tytułem magistra, ale nie nauk prawnych nie dowie się o tym, na czym polega np. wykładnia prawa, a więc faktyczna interpretacja prawa. Czyli coś, co służba BHP wykonuje niemal codziennie, czasami nawet nie zdając sobie z tego sprawy. Przyszły adept służby bhp nie dowie się, że wykładnia może być językowa (szczególnie przydatna, gdy przepis jest nieostry i niejednoznaczny), systemowa (polegająca na ustaleniu sensu przepisu mając na uwadze obowiązujący inny przepis) czy np. celowościowa, którą ja osobiście często używam, gdy chcę ustalić cel przepisów, jakie chciał osiągnąć ustawodawca, w trakcie procesu ich tworzenia. Wymieniłem zaledwie trzy z wielu innych wykładni prawa funkcjonujących w naszym systemie prawnym, które można, a czasami nawet trzeba stosować w naszej pracy. Do czego jest nam ta wiedza potrzebna? Choćby w trakcie kontroli inspektora pracy, podczas omówienia protokołu z zakończonej inspekcji w zakładzie pracy, czy w odniesieniu do nakazów, które czasami są obarczone błędami, a ich ujawnienie i właściwe uzasadnienie pomoże pracodawcy skutecznie się od nich odwołać. Ale to oczywiście nie wszystko.

Podczas studiów podyplomowych student nie dowie się, co to jest decyzja administracyjna, i jakie musi spełniać wymogi, aby była prawnie wiążąca. Nie dowie się także, na jakiej podstawie prawnej, i jak w praktyce pracodawca może taką decyzję zaskarżyć oraz jak w ogóle może wyglądać cały proces odwoławczy. Przyszły specjalista bhp nie posiądzie więc podstawowej wiedzy fachowej z zakresu przepisów kodeksu postępowania administracyjnego, które te kwestie szczegółowo regulują.

Podczas studiów podyplomowych student nie dowie się także, co to jest odpowiedzialność cywilna pracodawcy związana np. z czynami niedozwolonymi, czyli z odpowiedzialnością deliktową za wyrządzenie szkody innej osobie z winy pracodawcy. Jest to szczególnie ważne zagadnienie podczas badania przyczyn i okoliczności wypadku przy pracy, gdzie zespół powypadkowy ( a w praktyce specjalista BHP) musi określić czy, a jeśli tak to w jakim zakresie - wskazując konkretne przepisy prawa - pracodawca nie dochował swoich obowiązków wynikających z przepisów kodeksu pracy. Każdy taki zapis w protokole, który opisuje zaniechania pracodawcy w zapewnieniu pracownikowi bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, daje poszkodowanemu pracownikowi możliwość wystąpienia do sądu o wypłacenie odszkodowania za poniesiony uszczerbek na zdrowiu. Student nie dowie się także, kiedy mamy do czynienia z "wyłączną winą pracownika", czyli w jakich sytuacjach możemy mówić o umyślności czy rażącym niedbalstwie. Oba te terminy nie zostały opisane w przepisach wypadkowych, więc siłą rzeczy należy ich szukać w przepisach kodeksu cywilnego, czy kodeksu karnego.

Podsumowując, znajomość przepisów ograniczająca się wyłącznie do ustawy kodeks pracy wraz z rozporządzeniami wykonawczymi to zdecydowanie za mało, aby właściwie przygotować przyszłego pracownika służby bhp do zadań i wyzwań, które na niego czekają w przyszłej pracy zawodowej.

Powyższy wniosek był dla mnie impulsem, aby spróbować choć w części zmienić ten stan rzeczy.

"Praktyczny poradnik prawny dla pracowników służby bhp” został stworzony dla Was, młodych adeptów służby bhp rozpoczynających dopiero swoją przygodę z BHP. Poruszam w nim różne aspekty naszej codziennej pracy, ale opisuję to zawsze pod kątem prawnym, wkładając w to całą moją wiedzę prawniczą oraz dotychczasowe doświadczenie zawodowe. W tym poradniku nie znajdziecie teorii, nudnych definicji, czy suchych przepisów. Za to możecie liczyć na wycinek prawdziwego BHP, realnego BHP, które zawsze oparte jest na prawie. Poradnik żyje swoim życiem, więc możecie mi podpowiadać, jakie tematy chcielibyście, abym jeszcze poruszył lub, jakie tematy chcielibyście, abym jeszcze rozwinął. Może z czasem pokuszę się na napisanie dla Was e-booka? Kto wie?

"Praktyczny poradnik prawny dla pracowników służby bhp" to przede wszystkim szansa na zdobycie dodatkowej, fachowej wiedzy z zakresu skutecznego stosowania norm i przepisów prawa w obszarze BHP. Mam szczerą nadzieję, że poradnik ten będzie dla Was pomocny, i że będzie Wam towarzyszył w Waszej codziennej pracy.

Prawo w BHP

Jak skutecznie stosować przepisy prawa w obszarze bezpieczeństwa i higieny pracy.