Safety&Security Compliance Adam Wiercigroch » Szkolenia BHP

Jak postępować, aby szkolenia BHP były szansą na sukces, a nie potencjalnym źródłem problemów?

Jednym z wielu obowiązków pracowników służby BHP jest współpraca z właściwymi komórkami organizacyjnymi lub osobami, w szczególności w zakresie organizowania i zapewnienia odpowiedniego poziomu szkoleń w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy.

Ta odpowiedzialność dotyczy wszystkich szkoleń BHP, a więc zarówno instruktażu ogólnego, instruktażu stanowiskowego, jak i szkolenia okresowego BHP. Wyobrażam sobie, że prawdopodobnie cześć koleżanek i kolegów może mieć wątpliwości, czy instruktaż stanowiskowy powinien być w naszym obszarze zainteresowania, bo w końcu to nie służba BHP, ale bezpośredni przełożeni są obowiązani do przeprowadzenia tego szkolenia. Oczyma wyobraźni widzę innych, którzy przypomną mi, że także szkolenia okresowe BHP nie należą do naszych obowiązków. To wszystko prawda. Nie neguję tego. Nie mniej jednak chciałbym powtórzyć, że podstawowym obowiązkiem służby BHP jest doradztwo i wsparcie pracodawcy, w zapewnieniu zgodności z przepisami prawa wszelkiej jego aktywności na polu bezpieczeństwa i higieny pracy w przedsiębiorstwie. To oznacza, że także w obszarze organizacji szkoleń BHP pracodawca będzie oczekiwał od nas (w mojej ocenie słusznie) fachowej pomocy w zapewnieniu, że szkolenia BHP w firmie będą zarówno na najwyższym poziomie organizacyjnym, jak i na właściwym poziomie merytorycznym. Jako służba BHP doskonale zdajemy sobie sprawę, że tylko takie szkolenie będzie prawdziwym wsparciem dla pracodawcy i kluczem do osiągnięcia sukcesu. Jeśli więc sobie „odpuścimy” ten temat, jeśli założymy, że tylko instruktaż ogólny BHP nas interesuje to zapewniam Was, że szkolenia BHP nie będą źródłem sukcesu, a na pewno staną się potencjalnym źródłem przyszłych kłopotów.

Zgodnie z przepisami za prawidłowe przeprowadzenie szkolenia BHP jest odpowiedzialny pracodawca. To oznacza w praktyce, że za ewentualne braki w programie szkolenia, za złą jakość szkolenia, za brak pełnej dokumentacji szkolenia, za czas szkolenia nie spełniający minimum czasu przewidzianego w przepisach, zawsze będzie odpowiadał pracodawca. Nie wystarczy więc zlecić firmie zewnętrznej szkolenia BHP, ale należy także dopilnować, aby szkolenie to było efektywne, spełniało założone cele szkolenia, było zgodne z programem szkolenia (wcześniej z nami uzgodnionym), a nade wszystko, żeby było przeprowadzone zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa. Kto ma to zrobić? Kto ma najlepsze kompetencje fachowe do tego zadania? Oczywiście służba BHP przedsiębiorcy, która jest najlepiej przygotowana do weryfikacji właściwej organizacji oraz odpowiedniego poziomu szkolenia. Na każdym etapie, od wyboru firmy szkoleniowej, przebiegu szkolenia, a kończąc na przygotowanej dokumentacji, służba BHP przedsiębiorcy powinna być zaangażowana w cały ten proces. Jest to w szczególnym interesie pracodawcy. W razie poważnego wypadku przy pracy proces szkolenia BHP poszkodowanego pracownika będzie wnikliwie sprawdzony przez inspektora pracy i wszelkie odstępstwa, błędy, uchybienia czy zaniechania w tym zakresie zostaną skrupulatnie wykorzystane przeciwko pracodawcy. Oczywiście są przedsiębiorstwa, które nie korzystają z ofert zewnętrznych firm szkoleniowych i bazują wyłącznie na własnej służbie BHP. Takie rozwiązanie jest w mojej ocenie tańsze i bardziej efektywne pod warunkiem, że pracodawca ma odpowiednie warunki lokalowe, jest wstanie zapewnić odpowiednie narzędzia i materiały dydaktyczne, a nade wszystko, że zatrudnia fachową ale i ambitną oraz gotową do wyzwań służbę BHP.

Naturalnie ryzyko powstania nieprawidłowości w procesie szkolenia nie obejmuje wyłącznie szkoleń okresowych bhp. Z mojego doświadczenia wynika, że najbardziej narażone na ryzyko popełnienia błędów czy uchybień są instruktaże stanowiskowe bhp. Dlaczego? Przede wszystkim jest to jedyne szkolenie praktyczne na konkretnym stanowisku pracy. Obejmujące często wiele urządzeń i narzędzi pracy, które pracownik będzie używał, a które stwarzają realne zagrożenia odniesienia urazu. Do przeprowadzenia instruktażu stanowiskowego jest upoważniony wyłącznie pracodawca lub osoba kierująca pracownikami. Osoby te muszą posiadać uprawnienia nie tylko do prowadzenia instruktażu stanowiskowego, ale także do obsługi narzędzi pracy, z których będzie korzystał nowo zatrudniony pracownik. Z tego też powodu, instruktażu stanowiskowego bhp nie może przeprowadzać pracownik służby bhp. Tym nie mniej uważam, że naszą szczególną troską powinno być wsparcie kadry kierowniczej w zapewnieniu prawidłowej organizacji i przebiegu samego instruktażu. Gdy i tutaj sobie „odpuścimy” to może się zdarzyć, że osoby prowadzące instruktaż stanowiskowy bhp nie wykonają tego szkolenia prawidłowo. Dlatego właśnie w tym obszarze inspektor pracy będzie szukał błędów czy uchybień, choćby nawet formalnych, na podstawie których stwierdzi, że poszkodowany pracownik został nienależycie przeszkolony, a ten fakt bezpośrednio wpłynął na zaistnienie wypadku przy pracy. Jak temu zapobiec? Spróbujmy postawić się w roli inspektora pracy. Jaka będzie jego „strategia”?

Po pierwsze inspektor pracy sprawdzi czy zostały spełnione wszystkie wymogi formalne. Będzie szukał odpowiedzi na pytania. Czy zostały zachowane terminy szkolenia? Czy czas trwania instruktażu był zgodny z przepisami? Czy osoba szkoląca miała stosowną wiedzę fachową oraz uprawnienia do przeprowadzenia instruktażu oraz, czy program szkolenia obejmował wszystkie procesy pracy i narzędzia pracy przewidziane na danym stanowisku?

Przyjrzyjmy się więc tym wymogom. Jak wiemy instruktaż stanowiskowy bhp musi trwać minimum 8 godzin lekcyjnych. Jeśli dodamy do tego obowiązkowe 3 godziny lekcyjne wcześniejszego instruktażu ogólnego bhp, to łącznie całe szkolenie wstępne bhp nowo zatrudnionego pracownika nie może trwać krócej niż 11 godzin lekcyjnych. Z jedną obowiązkową przerwą całe szkolenie wyniesie więc ponad 8 roboczogodzin. Inspektor pracy sprawdzi więc grafik tego pracownika i upewni się, że w ewidencji czasu pracy obowiązkowy czas instruktażu został uwzględniony. Jeśli nie, to już jest podstawa do zakwestionowania szkolenia, z uwagi na nie dochowany minimalny czas przewidziany w przepisach.

Bezpieczne rozwiązanie to podzielenie całego szkolenia wstępnego bhp na minimum dwa lub więcej dni, i oczywiście uwzględnienie tego w ewidencji czasu pracy. Jest to na tyle bezpieczny czas, aby przeprowadzić prawidłowo całe szkolenie bhp i dodatkowo zapoznać pracownika z organizacją zakładu pracy, regulaminem pracy, wydaniem mu odzieży roboczej itp.

Kolejny element, który będzie kontrolowany to uprawnienia osoby szkolącej. Każda osoba funkcyjna, która ma aktualne szkolenie okresowe bhp dla pracodawców i osób kierujących pracownikami ma tym samym ważne uprawnienia do prowadzenia instruktażu stanowiskowego (zakładam, że każdy program szkolenia obejmuje temat dydaktyki prowadzenia instruktażu stanowiskowego). Szczególnie więc należy zwrócić uwagę na osoby, które właśnie zostały zatrudnione na stanowisko związane z kierowaniem zespołami pracowników lub awansowały na funkcyjne stanowisko, i nie mają jeszcze aktualnego szkolenia okresowego bhp. Trzeba pamiętać, że te osoby, jeśli nie mają ważnych szkoleń okresowych bhp dla pracodawców i osób kierujących pracownikami, nie mogą prowadzić instruktażu stanowiskowego bhp swoim podwładnym. Równie ważne jest to, aby przełożony-instruktor posiadał wystarczającą wiedzę fachową z tematyki prowadzonego instruktażu, ponieważ to także będzie podlegać kontroli i praktycznej weryfikacji przez inspektora pracy.

Następnym elementem kontroli będzie program instruktażu stanowiskowego. Musi on uwzględniać wszystkie czynności pracy pracownika, w tym użytkowanie wszystkich narzędzi pracy przewidzianych do obsługi na tym stanowisku. Oczywiście głównym zainteresowaniem inspektora pracy będzie to, czy program szkolenia obejmował proces pracy lub obsługę urządzenia, podczas którego doszło do wypadku. Brak bowiem takiego elementu w programie instruktażu stanowiskowego bhp może być później skutecznie wykorzystany na niekorzyść pracodawcy.

Po zakończeniu części formalnej kontroli inspektor pracy sprawdzi, jak w praktyce przebiegało szkolenie. Innymi słowy upewni się, czy instruktaż przebiegał rzeczywiście 8 godzin, obejmował wszystkie zagadnienia przewidziane w programie, zawierał wszystkie etapy instruktażu (omówienie, pokaz z objaśnieniem, próbne wykonanie pracy, a następnie praca samodzielna pod nadzorem instruktora ), który na koniec został zakończony testem sprawdzającym praktyczne umiejętności szkolonego pracownika. Jak to wszystko sprawdzi? Otóż w tym przypadku najlepszym źródłem informacji dla inspektora pracy będzie wywiad z poszkodowanym, i z innymi pracownikami, którzy opowiedzą jak naprawdę wyglądało to szkolenie.

W mojej ocenie, w całym systemie szkoleń obowiązkowych z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy, instruktaż stanowiskowy jest najważniejszy z punktu widzenia bezpieczeństwa pracownika, a tym samym i bezpieczeństwa pracodawcy. To w trakcie instruktażu stanowiskowego bhp pracownik powinien się dowiedzieć, jak w praktyce postępować bezpiecznie i zgodnie z przepisami zawartymi w instrukcjach stanowiskowych. To w trakcie tych minimum 8 godzin pracownik powinien nauczyć się bezpiecznie obsługiwać maszyny, a także jak właściwie stosować środki ochrony indywidualnej oraz w jaki sposób skutecznie unikać niebezpiecznych sytuacji. Błędy czy zaniechania przełożonego-instruktora w procesie szkolenia będą miały negatywny wpływ na ocenę realizacji obowiązku zapewnienia przez pracodawcę prawidłowego procesu szkolenia pracownika. Taki pracodawca słusznie może zapytać swoją służbę BHP w jaki sposób wypełnili swój obowiązek polegający na współpracy w zakresie organizacji i prawidłowego przebiegu szkolenia.

Dlatego zachęcam Was do zwrócenia szczególnej uwagi na jakość przygotowania kadry kierowniczej do przeprowadzenia instruktażu stanowiskowego bhp. Programy szkoleń okresowych bhp dla pracodawców i osób kierujących pracownikami muszą uwzględniać ten temat, i poświęcać jak najwięcej czasu na nauczenie uczestników szkolenia prawidłowej metodyki prowadzenia instruktażu. Warto także rozważyć konieczność dodatkowego szkolenia dla instruktorów, które byłoby poświęcone wyłącznie tej problematyce. Sądzę, że służba bhp również mogłaby się włączyć do tego procesu, choćby poprzez kontrole przebiegu instruktażu, czy nawet fachowe wsparcie osób funkcyjnych w trakcie prowadzonych przez nich instruktaży stanowiskowych.

Prawidłowa organizacja i przebieg szkoleń bhp jest tylko jednym z obszarów naszej współpracy z pracodawcą, ale bardzo ważnym i istotnym, ponieważ jeśli już na tym etapie zostanie popełniony błąd, to odrobienie „strat” będzie już niemożliwe, a negatywne konsekwencje dla pracodawcy praktycznie nieodwracalne. Pamiętajmy zatem, że błędy w procesie szkoleń bhp będą zawsze mocną podstawą prawną do skutecznych roszczeń pracowniczych.

Odpowiedzialny pracodawca powinien podejmować działania skuteczne, a jednocześnie unikać działań pozornych, czy wyłącznie o charakterze minimalistycznym. Dlatego każdy pracodawca musi zapewnić najwyższe standardy i wysoką jakość swoich działań w obszarze organizacji i przebiegu szkoleń z bezpieczeństwa i higieny pracy a my, jako pracownicy służby BHP powinniśmy udzielić naszemu pracodawcy jak najdalej idące wsparcie i pomoc w realizacji tego celu.

Szkolenia BHP - broń obosieczna? Czyli...

Jak postępować, aby szkolenia BHP były szansą na sukces, a nie potencjalnym źródłem problemów?